دوشنبه ۱۰ تیر

جام جم فلسفه :ابراهیمی دینانی درباره هنر اسلامی سخنرانی می کند

غلامحسین ابراهیمی دینانی در نشستی درباره «رویکرد حکمی فلسفی اشراقی نسبت به هنر اسلامی» سه شنبه 11 تیر سخنرانی می کند.
به گزارش روابط عمومی مرکز هنر پژوهی نقش جهان وابسته به فرهنگستان هنر، این نشست ، سیزدهمین نشست از سلسله نشست های تبیین ماهیت هنر اسلامی است که در این مرکز برگزار می شود.
 علاقه‌مندان برای شرکت در این نشست می‌توانند از ساعت 17 تا 19 روزه یاد شده ، به مرکز هنرپژوهی نقش جهان واقع در خیابان ولی عصر، ضلع جنوب غربی پارک ساعی، شماره 1101 مراجعه کنند (اگر از دوستان جام جم فلسفه کسی در این جلسه حار شد لطف کند و فایل صوتی آن را برای جام جم فلسفه تهیه نماید)

· هستی شناسی مدرنیته

هستی شناسی در ارتباط جایگاه انسان، طبیعت و جامعه در یک کلیت بزرگ تر به نام کیهان صورت می گیرد و یونانیان از واژه cosmology یعنی کیهان شناسی برای توصیف آن استفاده می کردند. در کیهان شناسی باستان عدالت کیهانی عبارت بود از هماهنگی انسان، طبیعت و جامعه. در میان آنها، وجه هژمونیک دیده نمی شود و سعادت و ماندگاری انسان همواره با جهان مدنظر بود.1 به این معنا، اندیشه یونانی، صرف نظر از اندیشه سوفسطایی، اندیشه یی انسان گرایانه در مفهوم مدرن نیست.

· خاطره حال حاضر

پائولو ویرنو(Paolo Virno) یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان موج «‌تفکر رادیکال‌» و جنبش اتونومیسم (autonomisme) ایتالیا در کنار آنتونیو نگری، ماریو ترونتی، فرانکو براردی و... است که مهم‌ترین کتاب‌اش بی‌شک «دستور زبان جمعیت کثیر‌ (la grammaire de la multitude) است. گستره کارهای او در طیفی از فلسفه و نظریه سیاسی تا زبان‌شناسی و مطالعه بُعد اخلاقی رفتارهای ارتباطی جا می‌گیرند. او در اوایل دهه 80 چند سالی را به اتهام عضویت در بریگادهای سرخ در زندان گذارند که در نهایت از این اتهام تبرئه شد. ویرنو در کتاب «خاطره حال حاضر‌» (1999) با بررسی اشکال زندگی در سرمایه‌داری پساـ‌فوردی و با ارجاع به ارسطو، ویتگنشتاین، مارکس و برگسون به طرح این پرسش می‌پردازد که ساختار زمان تاریخی چیست و ایده و احساس پایان تاریخ چگونه شکل می‌گیرد.

· یونان: بنیان‌ساز یا بنیان‌برانداز؟

فلسفه سیاسی با آغاز دهه 1930، در فرانسه خیلی سریع صورت سختگیرانه‌اش راـ همان تاملات بیان‌شده درباره اصول سیاسی، قوانین، عرف‌ها و نهاها - وانهاد و با فلسفه‌های تاریخ «کلی‌نگر» جایگزین شد. برای فلسفه سیاسی دو حالت پیش آمد: یا درون شرحی خردگرایانه(مارکسیستی یا هگلی) از تاریخ قرار گرفت و یا در قالب تئوری‌های ساختارگرایانه «تفاوت‌های» تاریخی نادیده گرفته شد و در هیچ‌یک از این حالات هم امکان تامل فیلسوفانه در لیبرالیسم را پیش ننهاد. با وجود اختلافات زیادی که این دو مکتب را از هم جدا می‌کرد، همه آنها اعتقاد داشتند که لیبرالیسم و همین‌طور همه مطالعات غیرتاریخی «خام» روی آن، بی‌اعتبار است.

دو شنبه ۱۰ تیر -بخش اول

---

---

· آیا معیــــــار؟

کار فیلسوف تبیین است نه تغییر. حتی اگر مارکس هم بگوید از این پس باید تغییر داد خود این نیز تفسیر و تبیینی است. به راستی اگر مثلا فیلسوفی قائل شود که عالم بر جبر بنا شده  است، شما خودتان را هم بکشید که ای فیلسوف! عالم بر جبر نیست او همین گفته تان را هم جبری تفسیر می کند و اگر فیلسوفی قائل شد که عالم بر اختیار بنا شده است باز هر چه کنید می گوید اختیاری انجامش داده اید. اما یادمان باشد که همین تبیین ها نقشی شگرف در خط سیر بشریت بازی می کند. چرا که در هر حال شخص یا جامعه ای چاره ای در عمل ندارد مگر اینکه تصمیماتش را بر پایه یکی از همان تبییناتی که فیلسوفان می کنند بنا بگذارد.

· فروید و فهمِ هنر

مع‏الوصف، آثار هنرى تأثیر عمیقى بر من مى‏گذارند، خصوصاً ادبیات و مجسمه‏سازى بیش از نقاشى چنین تأثیرى بر من دارند. تأمل در این آثار سبب مى‏شود ساعاتى طولانى را برابر آنها بگذرانم، درحالى‏که سعى مى‏کنم آنها را به شیوه خاص خودم درک کنم؛ یعنى براى خودم توضیح دهم که تأثیر آنها برخاسته از چیست. هرگاه نتوانم به این مهم برسم، مثلاً در مورد موسیقى، تقریباً قادر نخواهم بود هیچ‏گونه لذتى کسب کنم.

·صدق های منطقی و استددلال های کواین علیه تحلیلیت

از نظر کواین احکامی را که معمولاً به آنها تحلیلی می گوییم می توان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول احکام منطقاً صادق هستند و گروه دیگر احکامی که ادعا می شود با جایگزین مترادفها به جای یکدیگر قابل تبدیل به احکام منطقاً صادق هستند.  هر چند که کواین در استدلالهای قسمت دوم مقاله (بخشهای ۵و ۶) وجود هر گونه حکم تحلیلی اعم از منطقاً صادق یا غیر آن را منکر می شود اما به نظر می رسد محور اصلی انتقادات وی در قسمت اول از مقاله دو جزم (بخشهای 1 تا 4) احکام تحلیلی نوع دوم است.

· پیش سقراطیان و سوفسطائیان

اولین گروهی از فیلسوفان که در یونان پدیدار گشتند ، از آنان با عنوان " پیش سقراطیان "  یاد می کنند . اصطلاحی که هم گمراه کننده است و هم نه چندان روشنگر می باشد . از این نظر گمراه کننده می باشد که گروهی از فلاسفه ی پیشا سقراطی ، واقعاً پیش از سقراط نزیسته بودند ، بلکه معاصر با سقراط بودند ؛ و از این بابت چندان روشنگر نمی باشد که ، آنان هیچ هماهنگی به خصوصی با یکدیگر ندارند که بتوان از آنان با عنوان فیلسوفان هماهنگ و هم رای ، تحت یک عنوان یاد کرد .

·دو ایرانی در بین ۱۰ روشنفکر مردمی برتر جهان

فتح‌الله گولن، محمد یونس، یوسف القرضاوی، اورهان پاموک، اعتزاز احسان، عمرو خالد، عبدالکریم سروش، طارق رمضان، محمود مدنی و شیرین عبادی به ترتیب اول تا دهم شده‌اند.

·  تازه‌ترین نشست: رویکرد فلسفی در سینما

نشست هفتگی شهرکتاب در روز سه‌شنبه ۱۱تیرماه۸۷، به بررسی رویکردهای فلسفی در سینما اختصاص دارد که با سخنرانی دکتر محمد ضیمران برگزار می‌شود

· به چالش کشیدن ِ وانموده ها و وانمایی - بودریار در ماتریکس

بیایید با عنوان کتاب و فصلی که در فیلم ماتریکس نشان داده شده آغاز کنیم، چون آنها پنجره ای به جهان بینی بودریار برای ما فراهم می کنند. وانمودها، تصاویر و شکلی از اشیا هستند. وانمایی، یک بدل سازی⁸ است. ادعای بودریار این است که امروزه ما در جهانی  بَدَلی زندگی می کنیم – و می گوید که این پدیده چیز جدیدی است، قسمتی از دوره ی تاریخی ِ جاری که پست مدرنیته نامیده می شود – یک جهان بسیار مصنوعی مملو از تصاویر، نشانه ها، رو نوشت ها، و مدل ها.

· نظریه اصالت وجود چشم‌اندازی جدید فراروی مسائل علمی و ریاضیات می‌گشاید

صبح امروز در نشست "مفهوم زمان از دیدگاه فلسفه وجودی ، فیزیک و ریاضیات" که در مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، بیژن کریمی عضو انجمن زمان ایالت پنسیلوانیا سخنرانی کرد.

یک شنبه ۹ تیر

یک شنبه ۹ تیر -بخش دوم

---

---

·   تفسیرگرایی و هرمنوتیک

کاوش کیفی نامی است برای جنبشی فرمالیستی که در اوایل دهه 1970 به صورت آکادمیک آغاز شد. این جنبش دربرگیرنده انتقاداتی اخلاقی، سیاسی، روش شناختی و معرفت شناختی از تحقیقات علمی، اجتماعی در رشته های علمی و نظام های فکری بود که متوجه استراتژی های تحقیقاتی پیمایشی، همبستگی آماری، آزمایشی و شبه آزمایشی بودند. غالباً، دعواها و منازعات گروه های دانشگاهی بر سر معنا و ارزش کاوش های کیفی، مباحثات وسیع رشته های روانشناسی، جامعه شناسی، انسان شناسی، مطالعات زنان، تاریخ و ادبیات درباره اهداف، ارزش ها و اخلاق کارهای فکری را منعکس می کنند.بنابراین کاوش کیفی به مثابه محل یا پهنه انتقاد علمی، اجتماعی نسبت به هر نوع خاص از نظریه اجتماعی، روش شناسی یا فلسفه است.

·  زادروز «ژان ژاک روسو» و نظریه «مسوولیت منتخب مردم در وفای به عهد»

دیروز زادروز «ژان ژاک روسو» اندیشمند بزرگ بود که 28 ژوئن سال1712 در سوئیس امروز و فرانسه آن روز به دنیا آمد و 79 سال عمر کرد. وی فرضیه های متعدد دارد که اشاره به یکی از نکات او، مشکلات انسان را روشن می سازد. وی گفته است؛ انسان ها آزاد و برابر به دنیا می آیند، ولی می بینیم که در این دنیا در همه جا در زنجیر هستند و از رنج و ستم، تبعیض و از جدایی ها (اختلاف طبقاتی بر حسب دارایی و پول) ناله می کنند و این ناله گاهی به فریاد و... مبدل می شود. اندیشه ها و نظرات رادیکال و انقلابی روسو در عصر روشنگری کمکی بزرگ به روشن شدن آتش انقلاب فرانسه و بعداً رشد مکتب های سوسیالیستی کرد و در عین حال منجر به برانگیخته شدن احساسات ناسیونالیستی شد و این احساسات را تقویت کرد

·  چاپ دوم ژاک دریدا با اضافات

ژاک دریدا را که همه می شناسند. خوشبختانه تب دریدا در ایران خوابیده و اکنون اگر کتابی از او چاپ شود، بدون تب «خوانده» می شود. دست کم امیدواریم. دکتر محمد ضیمران چند سال پیش کتابی درباره اندیشه دریدا نوشته بود (1379)، اکنون این کتاب را به چاپ دوم رسانده است با این تفاوت که فصلی 50 صفحه یی به آن افزوده است و اندیشه دریدا را در دهه 90 (هر چند ـ به قول خودش ـ شتابان و به گونه یی کوتاه) توضیح داده است.

·  س و هزاره نوین - معرفی کتاب

نویسنده کتاب «مارکس و هزاره نوین» سیریل اسمیت، قصد دارد با پیش کشیدن این بحث که سنت مارکسیستی ایده اساسی درباره انسان را کنار گذاشته است، آثار مارکس را به شأن درخور آن بازگرداند. اسمیت در کنار نظرات مارکس به آزمودن افکار لنین و تروتسکی نیز می نشیند و از اختلاف هایی که از کائوتسکی، پلخانف و حتی معاصران مارکس سرچشمه گرفته، پرده برمی دارد.

·  داستایوفسکی، فلسفه، ادبیات

پیش از این کتاب هایی در حوزه فلسفه از دکتر کریم مجتهدی دیده بودیم. این بار کتابی از ایشان، تحت عنوان داستایوفسکی (آثار و افکار) چاپ شده که تالیفی است. اگرچه داستایوفسکی در عرصه ادبیات، شهرت دارد اما بی گمان نمی توان او را تنها نویسنده ادبی به حساب آورد. مجتهدی در فصل آخر این کتاب پرسیده است؛«آیا داستایوفسکی را می توان فیلسوف نامید؟»

·  گفت وگو با دکتر محمدرضا ریخته گران در فلسفه طب

پیش از آن که قرن ۲۰ به نیمه برسد، شوق و شور وصف ناپذیرى سراپاى دانشمندان عالم مدرن را فرا گرفته بود، آنها به آنچه مى گفتند مطمئن بودند و همه انواع دیگر معرفت را سرکوب مى کردند، اکنون که زمان آن رؤیاهاى خوشبینانه گذشته دوباره نظریه هاى رقیب آفتابى مى شوند و نقاط ضعف علم جدید آسان تر دیده مى شود.آنچه پیش رو دارید، آفتابى شدن طب غیر مدرن از خلال سخنان یکى از اساتید فلسفه، دکتر ریخته گران است.

·  مفهوم «زمان» درفلسفه ، فیزیک و ریاضى

مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران نشست «مفهوم زمان از دیدگاه فلسفه وجودى و فیزیک و ریاضیات» را با سخنرانى بیژن کریمى، عضو انجمن بین المللى مطالعه زمان، برگزار مى کند.

·  هنردینى ازدیدگاه تولستوی 

عده‌اى ازهنرمندان واندیشمندان غربى ، دین وهنر را دو مقوله جدا ازهم مى‌پندارند و چنین معتقدند که هنرنباید درهیچ محدودیتی، حتى محدودیت دینی،‌ قراربگیرد؛ محدود کردن هنر درقالب‌هاى گوناگون، ‌بى‌توجهى به ذات حقیقى هنراست چرا که هنر با خلاقیت وآفرینندگى همراه است وهرگونه محدودیتى مانع بروز وظهور واقعى نیروى خلاقیت خواهد بود . ازاین‌رو، هنرودین هرکدام باید راه خود را بپیمایند. تبیین دیگرى که دراین دیدگاه مى‌توان آن را جستجو نمود،‌این است که هنرحکایت‌گر چیزهایى است که هست، ‌نه اینکه توصیه کننده به چیزهایى باشد که نیست

 

 

 

 

 یک شنبه ۹ تیر -بخش اول

---

---

·  بایسته‌های پژوهش در عرصه فمینیسم - مصاحبه‌ی محمدحسین صبوری با مصطفی ملکیان

بحث درباره آنچه هویت زنانه و هویت مردانه اقتضا می‌کند، بحثی جدی و گسترده خواهد بود و البته روشنگری بسیار نیز در پی خواهد داشت. مثلاً، در بحث از ظلم تاریخی‌ای که بر زنان رفته است برخی می‌گویند این ظلم تاریخی زنان را در این وضع نگه داشته است. از سوی دیگر هم می‌توان گفت وضعیت زنان و شرایطشان تاریخ را این‌گونه ساخته است. اگر اقتضای مردبودن و اقتضای زن‌بودن روشن شود – حالا روشن شدن نه به معنای قدیمش، بلکه همین معنایی که امروزه پذیرفتنی است – فکر می‌کنم به پرسش‌هایی از این دست هم تا حدودی پاسخ داده شود.

·  تأکید رواقیان بر موضوع عواطف انسانی

رواق‌گرایی یکی از اولین جنبشهای فلسفی دوره هلنی بود. این اسم در اصل از نام ایوانی در آتن گرفته شده است. این ایوان که از نقاشیهای دیواری پوشیده شده بود، محلی بود که اعضای این مکتب فکری در آنجا جمع می‌شدند و سخنرانیهای خود را ارائه می‌دادند. رواق‌گرایان معتقد بودند احساسات انسان، احساساتی همچون حسادت، ترس، و یا عشق، از داوری اشتباه انسان ناشی می‌شوند لذا انسان روشنفکر و اخلاق‌گرا نباید فریب این احساسات را بخورد و بر اساس آنها دستخوش تغییر شود.

·  عبادیان کتاب بابک احمدی را نقد می‌کند

"رساله فلسفه تاریخ؛ جستاری در هرمنوتیک تاریخ" با حضور نویسنده کتاب و دکتر محمود عبادیان نقد می شود.نشست نقد کتاب عصر روز چهارشنبه 12 تیر ماه در فروشگاه کتاب روشن واقع در خیابان سمیه، نرسیده به خیابان شهید مفتح برگزار می شود.

·  خطای مقوله‌ای مفهوم ذهن از نگاه رایل

به نظر ویتگنشتاین مسائی فلسفی هنگامی بروز می‌کنند که "زبان به تعطیلات می‌رود" و این زمانی است که ما ارتباطمان را با روشی که واژه‌های‌مان در عمل به کار می‌روند از دست می‌دهیم. در تعاملهای روزمره با دیگران ما با قابلیت دانستن اینکه چگونه دیگران احساس می‌کنند و چه فکر می‌کنند سردرگم نمی‌شویممسئلۀ فلسفی اذهان دیگر هنگامی مطرح می‌شود که "ذهن"، "اندیشه"، "احساس" و هم‌خانواده‌های آنها از بسترهایی که به صورت طبیعی در آنها قرار دارند خارج می‌شوند و تفسیر خاصی در مورد آنها ابراز می‌شود و بنابراین در معماهایی که به‌وجود می‌آیند دودل هستیم. ·  فرار از مسوولیت(۱) هانا آرنت متفکر سیاسی برجسته در کتاب جنجالی «آیشمان در اورشلیم» که در تحلیل محاکمه آدولف آیشمان مسوول مستقیم اردوگاه‌های مرگ نوشته است، مساله مسوولیت فردی و جمعی را در عرصه سیاسی به وجهی قابل تامل تبیین کرده است. از نظر دادگاهی که او را محاکمه می‌کرد وی مسوول اصلی یکی از بدترین انواع شرارت‌ها یعنی پاکسازی قومی بود و لذا باید به دار مکافات آویخته می‌شد در حالی که آرنت به این جریان از ساحت دیگری می‌نگریست. مساله از بعد سیاسی این بود که مسوول پاکسازی قومی – نژادی متوجه چه فرد یا گروهی است: سران نازی یا ملت آلمان؟

·  کتاب "تکنولوژی اطلاعات و فلسفه اخلاق" منتشر شد

کتاب "تکنولوژی اطلاعات و فلسفه اخلاق" تدوین جرون ون دی هون و جان وکرت از سوی انتشارات دانشگاه کیمبریج منتشر شده است

·  صادق هدایت و آرتور شوپنهاور 

صادق هدایت به عنوان بنیانگذار رئالیسم داستانى، در عرصه ادبیات، جایگاه والایى دارد و برداشتهاى متفاوتى از آثار و شخصیتش در پرتو مضامین نهفته در آنها ارائه شده است. اما هدایت واقعى کیست؟ دغدغه اصلى او چه بود؟ و چرا مى نوشت؟ به سهم خود مى خواهم صادق هدایت را از منظر فیلسوف آلمانى «آرتور شوپنهاور» نگریسته و به تحلیل دغدغه هاى فلسفى او با نظر به جان مایه آثارش بپردازم و به تعبیرى به جهان «هدایت فیلسوف» بیشتر نزدیک شوم.

·  گیشاردن از جامعه آرمانی اش سخن می گوید - نگاهی به پست های دیگر این وباگ پشنهاد می شود

و همچون ماکیاولی افعال و طبیعت انسان را پایه ی نظریاتش قرار داد. و همچون دیگر اندیشمندان که زائیده زمانه شان هستند، به نبض فکری زمانه دلبسته بود و از اینرو به انسان بدبین بود و شکاک. ولی نتایجی که بدانها دست می یافت گاهاً با نتایح ماکیاولی نمی خواند. به هیچ عنوان به استبداد شهریاری دلبسته نبود. جانب سعادت را هم در جباریّت مطلق نمی جست. باز شدن گره بخت ایتالیای چندپاره را به دستان دیکتاتوری ممکن نمی دانست.

·  بخشی از «دانشنامه ملخّص فلسفه و فیلسوفان غرب» ترجمه شد

«فیلسوفان یونان و روم» به ویراستاری جیمز اوپی ارمسن و جاناتان ری، بهار امسال با ترجمه امیرجلال‌الدین اعلم توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شد. این کتاب، ترجمه مقاله‌های «دانشنامه ملخّص فلسفه و فیلسوفان غرب» است که از روی ویرایش جدید سال 1989 ترجمه شده است.

·  حرکت از ساختار به اندیشه

کتاب «شهریار ایرانی دیباچه‌ای بر نظریه سیاست در ایران» به قلم صادق حیدری‌نیا به تازگی از سوی موسسه توسعه و تحقیقات علوم انسانی منتشر شده‌است.

·  جزم کواین

از Two Dogmas of Empiricism غالباً به عنوان حمله­ای جانانه علیه تمایز تحلیلی/ترکیبی یا به بیان دقیق تر رد گزاره های تحلیلی(خصوصاً انکار تحلیلی بودن گزاره­های منطق و ریاضیات) یاد می­شود. انکار گزاره­های تحلیلی اساس فهم بسیاری از جنبه­های فلسفه­ی کواین است.

·  دانلبود کتاب: Hume: An Enquiry concerning Human Understanding

 ·  دانلود کتاب: Merleau-Ponty

·  دانلود کتاب: Ethics